Diagnostyka prenatalna

Ciąża to dla każdej kobiety okres wielkiej radości, ale również niepokoju o zdrowie maluszka. Każda mama pragnie urodzić zdrowe dziecko. W okresie ciąży wykonywane są badania prenatalne, które pozwalają na ocenę ryzyka wystąpienia zaburzeń genetycznych wpływających na zdrowie dziecka.

Badania genetyczne można podzielić na nieinwazyjne, przesiewowe, szacujące ryzyko wad płodu na podstawie badań USG oraz określonych markerów biochemicznych we krwi matki. Przykładem takiego badania jest rekomendowany przez polskie Towarzystwo Ginekologiczne jest np. test złożony (PAPP-A). W sytuacji uzyskania nieprawidłowych wyników lub w przypadku innych wskazań medycznych lekarz może podjąć decyzję o wykonaniu u kobiety ciężarnej tzw. inwazyjnych badań prenatalnych. Polegają one na pobraniu komórek płodu do badań genetycznych, najczęściej płynu owodniowego w trakcie zabiegu tzw. amniopunkcji. Taki zabieg pomimo coraz lepszych standardów obarczony jest jednak pewnym ryzykiem poronienia.

Oblicze nieinwazyjnej diagnostyki prenatalnej wraz z rozwojem medycyny zmieniły tzw. nieinwazyjne testy prenatalne (ang. Noninvasive Prenatal Testing , NIPT) czyli testy analizujące krążące we krwi matki DNA płodowe. W trakcie ciąży do krwioobiegu matki uwalniany jest materiał genetyczny dziecka tzw. pozakomórkowy, płodowy DNA, (cffDNA). Dzięki temu zjawisku do badania prenatalnego wystarczy pobrać jedynie krew matki i na podstawie analizy cffDNA oceniana jest liczba chromosomów dziecka oraz ich wybrane zaburzenia.

Test SANCO to nieinwazyjny genetyczny test prenatalny oparty o sekwencjonowanie następnej generacji NGS. Powala on z czułością powyżej 99% określić ryzyko najczęstszych trisomii. Test SANCO określa ryzyko wystąpienia trisomii chromosomów 21, 18 i 13 płodu (zespół Downa, Edwardsa i Pataua), aneuploidii chromosomów płci oraz kilkunastu zespołów wad wrodzonych, spowodowanych innymi nieprawidłowościami chromosomowymi.

Wskazaniem do wykonania testu jest każde podejrzenie wystąpienia nieprawidłowości genetycznych płodu, wynikające między innymi z wieku ciężarnej powyżej 35 lat, nieprawidłowych wyników badań USG, biochemicznych badań przesiewowych czy zapłodnienia in vitro. Nieinwazyjne genetyczne testy prenatalne są wskazane również u kobiet, u których w poprzednich ciążach stwierdzono zaburzenia chromosomowe lub kobiet które mają przeciwwskazania do inwazyjnej diagnostyki prenatalnej.

Badanie można wykonać już od 10 tygodnia ciąży.
Jakość badania SANCO została potwierdzona certyfikatami CE i IVD, a walidacja została przeprowadzona w wysokospecjalistycznym laboratorium genetycznym Genomed. Jako jedyny test SANCO jest wykonywany w całości procesu w Polsce.

SANCO Test Prenatalny. Nieinwazyjny test prenatalny w krwi matki określający ryzyko obciążenia płodu wadami genetycznymi: trisomiami autosomalnymi 21,18 i 13 oraz monosomią X i zespołami XXY, XXX, XYY, a także określający płeć płodu.

Nieinwazyjny, przesiewowy, test prenatalny, NIPT (ang. Non-Invasive Prenatal Testing), SANCO Test Prenatalny, z wysokim prawdopodobieństwem wykrywa w wolnokrążącym we krwi matki DNA płodu (cffDNA) najczęstsze zespoły związane z genetycznymi wadami płodu: zespół Downa (Trisomię 21), zespół Edwardsa (Trisomię 18), zespół Patau (Trisomię 13), zespół Turnera (Monosomię X), zespół Klinefeltera (XXY), trisomię chromosomu X (XXX), zespół Jabods (XYY) oraz określa płeć płodu. Swoistość badania dla trisomii przekracza 99,9%. Test jest badaniem przesiewowym określającym prawdopodobieństwo obciążenia płodu wadą, wskazujące na zasadność wykonania rozstrzygającego, diagnostycznego badania inwazyjnego w kierunku sugerowanej wady. Test powinien być wykonywany  w przypadku poważnych nieprawidłowości ciąży lub w przypadku wysokiego ryzyka wady (>1:100)  wykazanego w biochemicznym teście prenatalnym (tzw. teście podwójnym, inaczej teście PAPP-A).

„Wynik prawidłowy”, negatywny (ryzyko niskie), oznacza bardzo małe prawdopodobieństwo obciążenia płodu wadami identyfikowanymi przez test. „Wynik nieprawidłowy”, pozytywny (ryzyko wysokie), wskazuje na zasadność wykonania diagnostyki inwazyjnej.  O ile to możliwe, raport wyniku podaje wartość predykcyjną testu dla wykrytej wady. Komunikat „Brak możliwości wykonania badania” informuje o niemożności wykonania badania u pacjentki, wynikającej z ograniczeń technicznych Testu Prenatalnego SANCO. O ile uzyskanie wyniku wymaga powtórnego pobrania krwi, powtórzone oznaczenie wykonywane jest bezpłatnie, lecz wiąże się z wydłużeniem czasu oczekiwania na wynik. Niepowodzenie w ocenie ryzyka wad innych niż trisomie autosomalne: 21, 18 i 13 nie jest równoznaczny z niepowodzeniem badania i nie wiąże się ze zwrotem kosztu jego wykonania

Harmony™  Prenatal Test: genetyczne, nieinwazyjne, przesiewowe  badanie prenatalne  wykonywane w krwi ciężarnej, obejmujące ocenę ryzyka chromosomowych wad płodu: trisomii 21 (zespół Downa), trisomii 18 (zespół Edwardsa), trisomii 13 (zespół Patau) oraz aneuploidii chromosomów płciowych: monosomii X u dziewczynek (zespół Turnera) i zespołu Klinefeltera u chłopców,  z precyzją zbliżoną do precyzji osiąganej  w inwazyjnych testach diagnostycznych, obarczonych ryzykiem poronienia.

Harmony™  Prenatal Test jest genetycznym, nieinwazyjnym, przesiewowym badaniem prenatalnym, wykonywanym w krwi matki. Obejmuje  ocenę ryzyka chromosomowych wad płodu: trisomii 21 (zespół Downa 47, XY/XY +21; częstość 1/700 urodzin), trisomii 18 (zespół Edwardsa 47/XY,XX +18; częstość 1/5000 urodzin), trisomii 13 (zespół Patau 47XY/XX+13; częstość 1/16000) oraz aneuploidii chromosomów płciowych: monosomii X (zespół Turnera – 45, X0; 1/2000 urodzonych dziewczynek) i zespołu Klinefeltera (47, XXY; 1/1000 urodzonych chłopców). Harmony należy do najnowszej, molekularnej,  generacji nieinwazyjnych badan prenatalnych – NIPT (ang. Noninvasive Prenatal Testing),  stanowiących duży krok naprzód w porównaniu do powszechnie dotąd stosowanych,  konwencjonalnych, przesiewowych, prenatalnych testów biochemicznych w krwi matki, powiązanych z oceną parametrów morfologicznych  płodu, określanych w pomiarach USG. Test Harmony zaliczany jest do testów przesiewowych, mimo, że jego parametry diagnostyczne: czułość i swoistość, są porównywalne z parametrami testów inwazyjnych, uznanych za rozstrzygające (diagnostyczne): CVS (biopsją kosmówki)  i amniocentezą (punkcją owodni). Procent  wyników fałszywie dodatnich  w Harmony jest kilkunastokrotnie niższy niż w testach biochemicznych (dla  trisomii 21 ponad  50-krotnie). Co więcej, w przypadku trisomii, 99,5% wyników Harmony ma  charakter nieomal zero-jedynkowy, określając ryzyko jako mniejsze od 0,01% (>10-4) lub większe niż 99%.  Określenie płci płodu i wykluczenie  aneuploidii  chromosomów XY dokonywane jest w Harmony z prawdopodobieństwem większym niż 99%. Test Harmony  polega na analizie izolowanego z krwi matki pozakomórkowego DNA płodu cffDNA (ang. cell-free fetal DNA). Badanie wykonywane jest zmodyfikowaną metodą równoległego sekwencjonowania DNA, umożliwiającą  analizę  DNA ograniczoną do wybranych chromosomów (21,18,13), co poprawia czułość metody w porównaniu do klasycznej metody sekwencjonowania DNA.  Test Harmony może być wykonany począwszy  od 10 tygodnia ciąży, wcześniej niż większość testów prenatalnych.  W  przypadku ciąży pojedynczej, bez względu na rodzaj poczęcia: naturalnego czy  in vitro (w tym w wersji z donowaną komórką jajową), w Harmony możliwe jest rozpoznanie trisomii 21,18 i 13, ustalenie płci dziecka i aneuploidii chromosomów płciowych. W przypadku ciąży bliźniaczych (dwupłodowych),  w tym również  z donacji komórki jajowej, możliwa jest wyłącznie diagnostyka trisomii. Dla trisomii (ujętych łącznie) czułość Harmony > 99%, a ilość wyników fałszywie dodatnich  (również łącznie) wynosi 0,15%, przy czym dla trisomii 21 jest mniejsza niż 0,1%! W biochemicznych testach  przesiewowych ilość wyników fałszywie dodatnich  dochodzi do 5%, co oznacza, że  taki właśnie odsetek badanych zakwalifikowany być może, w przytłaczającej większości niepotrzebnie,  do badań inwazyjnych, które jako jedyne uznawane są za rozstrzygające. Ujemne wyniki testów przesiewowych, natomiast,  są statystycznie prawdziwie ujemne.  Test Harmony może być wykonany wcześniej niż większość  przesiewowych i inwazyjnych badan prenatalnych. Pomiar USG przezierności  karkowej, NT (ang. nuchal translucency), parametru wskazującego na trisomię 21, optymalnie wykonywany jest w 11-12 (nie później niż w 14) tygodniu ciąży, biochemiczny test  poczwórny 15-22 w tygodniu ciąży, inwazyjna, diagnostyczna, amniocenteza w 15-20 tygodniu  (wcześniejsza: 14 tydzień+0 dni wiąże się z większym ryzyka poronienia), inwazyjna  CVS w 11-13 tygodniu (ryzyko poronienia większe niż w amniocentezie).  W praktyce, ze względów ekonomicznych, Harmony wykonywany jest przede wszystkim u ciężarnych z grupy wysokiego ryzyka, wynikającego: z  wieku  ciężarnej (> 35 lat), z obciążonego  wywiadu (np. trisomia 21 w poprzedniej ciąży), z przesiewowych badań biochemicznych (głównie testu podwójnego (PAPP-A, wolna beta HCG) i badania USG (grubość NT> 3mm, stopień rozowju kości nosowej NB, ang. nasal bone). Test jest wykonywany w laboratorium Ariosa Diagnostics w USA w krwi pobieranej w punktach pobrań sieci Diagnostyka, która zajmuje się transportem materiału i walidowanym tłumaczeniem z angielskiego wyniku i komentarza. Wynik dostarczany jest do lekarza prowadzącego ciężarną.

PAPPA-A w krwi. Oznaczenie osoczowego białka ciążowego A w surowicy,  stosowane w przesiewowych badaniach  prenatalnych ryzyka wad chromosomowych płodu w pierwszym trymestrze ciąży.  

Pomiar PAPP-A (osoczowe białko ciążowe A) w surowicy matki,  w połączeniu z pomiarem wolnej podjednostki beta HCG (fb-HCG)  jest  stosowany w przesiewowych badaniach prenatalnych  w kierunku  ryzyka wad chromosomowych płodu w pierwszym trymestrze ciąży. W ciąży PAPP-A jest wydzielane w dużych ilościach do krwi matki przez trofoblast i łożysko. Białko staje się  wykrywalne od 28 dnia po zapłodnieniu, a jego stężenie narasta stopniowo w miarę rozwoju płodu, silniej w ostatnim okresie ciąży. Dynamika wzrostu stężenia PAPP-A jest wskaźnikiem prawidłowości przebiegu ciąży i dobrostanu płodu. Uzyskane u ciężarnej  wyniki odnoszone są do wielkości prawidłowych (median) dla odpowiedniego  wieku ciąży. W przypadku zespołu Downa (trisomia 21) i Edwardsa (trisomia 18) stężenie PAPP-A jest  zaniżone  wyłącznie w pierwszym trymestrze ciąży.  Badania biochemiczne stanowią część algorytmu badań prenatalnych, który obejmuje ponadto wywiad lekarski w kierunku chorób matki i ocenę parametrów płodu na podstawie badań ultrasonograficznych. Na podstawie wprowadzonych danych program komputerowy wylicza ryzyko wad chromosomowych – zespołów: Downa (trisomia 21), Edwardsa (trisomia 18) i Pateau (trisomia 13) płodu (patrz: Ocena ryzyka wad chromosomalnych zgodnie z wymogami FMF). Nieprawidłowy poziom PAPP-A jest ponadto wskaźnikiem ryzyka m.in. porodu przedwczesnego, stanu przedrzucawkowego i urodzenie martwego dziecka.